Medio Ambiente
Corredores Verdes
.
O MEDIOAMBIENTE É A CASA COMÚN
O noso deber é conservalo e melloralo para as xeracións futuras
A RAE defina o medioambiente como o "conxunto de circunstancias exteriores a un ser vivo".
Isto inclúe todo o que conforma o Planeta Terra e a súa contorna, así como as nosas actividades sobre o: a biodiversidade, a paisaxe, os océanos, a climatoloxía, as relacciones sociais, as prácticas agrícolas, as selvas, .... e todo iso inmerso nun equilibrio dinámico que é importante conservar.
Non se debe simplificar o medioambiente referíndoo unicamente a determinados sectores, como pode ser aos bosques e á paisaxe en xeral, debido a que a súa alteración afecta directamente á multitude de organismos vivos que neles habitan.
Todos os seres vivos sufrimos cambios que nos van adaptando ás novas circunstancias, pero uns o fan mellor que outros. Calquera alteración rápida do medioambiente pode ter consecuencias desastrosas para algunhas especies e, como consecuencia, para o conxunto, ao romper o equibrio global. Resulta evidente que os cambios teñen un límite que non se debe exceder; por exemplo a temperatura.
A ambición do ser humano convérteo no maior depredador do medioambiente e iso que xa desde moi antigo coñecíase a súa importancia. Hipócrates fálanos do na súa obra "Sobre os aires, augas e lugares", na que fala da importancia do sol e do vento, da auga, do clima, do chan e da situación xeográfica, e de como todo iso se relacciona con determinadas enfermidades.
Que pouco aprendemos!
As relacciones que se establecen entre os distintos axentes que conforman o medioambiente son moi complexas e fóronse desenvolvendo desde fai miles de anos polo que debemos ser moi cautos #ante actuacións que poidan alteralas. Por exemplo, cando creamos grandes monocultivos, especialmente de especies alóctonas, como o eucalipto, ou montamos parques eólicos por todas partes, ou abandonamos o rural, estamos a introducir variacións cuxas consecuencias sufriremos a medio prazo.
Imos pasar revista a algúns dos aspectos para ter en conta:
A biodiversidade biolóxica
Lemos en Wikipedia:
"A biodiversidade ou diversidade biolóxica é, segundo o Convenio Internacional sobre a Diversidade Biolóxica, o termo polo que se fai referencia á ampla variedade de seres vivos sobre a Terra e o que sucede cos patróns naturais que a conforman, resultado de miles de millóns de anos de evolución segundo procesos naturais e tamén da influencia crecente das actividades do ser humano"
Durante miles de anos evolucionamos conxuntamente, creando complexas interelacciones entre todos os seres vivos que crecen en cada habitat. Isto inclúe tanto aos seres superiores, como aos microscópicos. Todos interactúan e crean un ecosistema que tende ao equilibrio.
Antes citabamos o eucalipto. A súa masificación irrompe no ecosistema e cámbiao, polo consumo de auga, a destrución do chan e a non creación de terra, ou por constituír un habitat hinóspito para numerosas especies. Simplemente con estes factores afectamos gravemente o terreo:
O terreo máis seco supón afección de acuíferos e de numerosas especies que necesitan ambientes máis húmidos.
A non creación de terra, por descomposición das súas follas, afecta gravemente toda a microbiología que conforma a fertilidade do chan, e o desertiza.
Nun eucaliptal practicamente non habitan aves e a biodiversidade é nula, ou moi reducida.
Incrementa notablemente o risco de incendios forestais, por tratarse dunha especie pirófita.
Con toto iso reduce drasticamente a diversidade biolóxica.
E isto ocorre porque se antepoñen intereses económicos de determinados grupos aos da totalidade da poboación.
Efecto sobre a saúde ambiental
Debemos integrar a Saúde Ambiental dentro do concepto de Saúde Pública xa que o que facemos no medioambiente afecta directamente á nosa saúde.
E non é mellor facer medicina preventiva, que curativa?
A Saúde Ambiental verase afectada a través o aire, a auga, a xestión de resíduos, a destrución do chan e os ruídos, radiacións ou vibracións.
Todos estes factores son moi variables en función de moi diversas circunstancias como a temperatura, a humidade, a altitude, a presenza de substancias químicos, .... e sen esquecer outras consideracións como factores de tipo sociocultural, educación e outros.
Efecto sobre a saúde das persoas
A maioría das substancias naturais, á súa concentración habitual, son biogénicas (favorecen a saúde) pero noutras condicións diferentes ás habituais poden ser disbiogénicas, actuando contra a saúde. A Axencia Ambiental da UE indícanos que, aproximadamente, un terzo das enfermidades que sofren menores de 19 anos débense á contaminación atmosférica, a contaminación do aire nas vivendas, á auga, á presenza de chumbo ou a lesións.
A contaminación do aire é provocada pola presenza de substancias estrañas ou unha variación na súa composición. É sobradamente coñecida a néboa de Londres que en 1952 provocou mais de 12.000 mortes.
A contaminación do chan por agroquímicos
A contaminación por agroquímicos é actualmente una das máis perigosas debido aos grandes monocultivos que orixinaron un incremento do índice de cancros e outras enfermidades, como mutacións, malformacións, afeccións respitarorias ou perdida de mebarazos nas zonas con gran concentración de agroquímicos,
Entre os produtos químicos máis perigosos atópanse os defoliantes, pesticidas, praguicidas fitosanitarios ou biocidas que se utilizan co fin de controlar as pragas.
Ademais o chan contaminado produce unha importante degradación paisaxística pola presenza de residuos incontrolados, o que afecta tamén á fauna. A contaminación do chan tamén supón unha desvalorización do chan, coa consecuente perda económica para os seus propietarios.
Efectos dos Praguicidas COP Incluídos no Convenio de Estocolmo na Saúde e Medio Ambiente. (Mayol et ao.2018)
Ingrediente activo | Efecto sobre a saúde | Efecto sobre o ambiente e persistencia |
Organoclorados | Alteración de sistema nervioso central. Malestar con dor de cabeza, vómitos, náuseas, mareos, tremores, excitación, convulsións recorrentes, depresión severa dos sistemas respiratorio e nervioso central, e coma. | Son moi resistentes pois se acumulan nos tecidos graxos das cadeas alimentarias e excrétanse é o leite materno. |
Aldrín | Agudos. Xenerais similares aos inducidos polos organoclorados vistos máis arriba. Crónicos. A exposición prolongada pode conducir a unha excitación de sistema nervioso central. Anormalidades no encefalograma e convulsións. A IARC clasifícao no Grupo 3 (posible carcinógeno humano). En animais de experimentacción é fetotóxico. O Aldrín deriva en dieldrín. Discrupción endocrina. | Alto potencial de bioacumulación e bíomagnificación. Extrema toxicidade para peixes e crustáceos e mediana toxicidade para aves e abellas. É altamente persistente no chan; o 50% desaparece entre catro e sete anos. |
Clordano | Agudos. Xenerais similares aos da exposición aos organoclorados (ver máis arriba). Crónicos. A exposición prolongada pode dar lugar á excitación do sistema nervioso central, anormalidades no encefalograma e convulsións. A IARC clasifícao no Grupo 3 (posible carcinógeno humano). En ratos atopouse que reduce a fertilidade en preto do 50% (22 mg/quilo inxectados unha vez á semana durante tres semanas). Disrupción endocrina. En animais de experimentación é fetotóxico, e pode afectar á fertilidade de machos e femias. | Alto potencial de bioacumulación e bíomagnificación. Extrema toxicidade para peces, aves, crustáceos, abellas e miñocas de terra. É altamente persistente no chan. A vida media no chan é de 4 anos pero pode chegar ata os 20 anos. É relativamente inmóbil no ambiente e fíxase ás partículas do chan. |
Endrín | Agudos. Generales similares a los de la exposición a los organoclorados (ver más arriba). Crónicos. La exposición prolongada puede dar lugar a la excitación del sistema nervioso central, anormalidades en el encefalograma y convulsiones. La IARC lo clasifica en el Grupo 3 (posible carcinógeno humano). En animales de experimentación es fetotóxico y altera la espermatogénesis en ratas. Disrupción endocrina. | Alto potencial de bioacumulación e bíomagnificación. Extrema toxicidade para peces, aves e abellas. É altamente persistente no chan; subida media nel é duns 12 anos. |
DDT | Agudos. Xenerais similares aos da exposición aos organoclorados (ver máis arriba). Crónicos. Anormalidades no encefalograma e convulsións. A IARC clasifícao no Grupo 2B (posible carcinógeno humano). En probas de laboratorio demostraron ser mutagénico (inhibición biótica moderada, aberracións cromosómicas e danos). Suprime o sistema inmunológico, causa esterilidade e é fetotóxico, teratogénico e carcinogénico (fígado, pulmóns, tiroides, leucemia) en animais de laboratorio. Disrupción endocrina. | Alto potencial de bioacumulación e bíomagnificación. Extrema toxicidade aguda para peces e crustáceos. A toxicidade é baixa para abellas e aves, aínda que nestas últimas a exposición prolongada produce efectos severos na reprodución, ao reducir o grosor do cascarón dos ovos e a viabilidade dos embrións. É altamente persistente no chan: o 50% desaparece transcorridos entre 2 e 12 anos. É un contaminante de augas superficiais. |
Dieldrín | Agudos. Xenerais similares aos da exposición aos organoclorados (ver máis arriba). Describíronse persistencias de alteracións do soño durante días ou semanas Crónicos. A exposición prolongada pode dar lugar á excitación do sistema nervioso central, anormalidades no encefalograma e convulsións. O dieldrín, derivado metabólico do aldrín, suprime o sistema inmunológico e causa cancro de fígado en ratos. | Alto potencial de bioacumulación e bíomagnificación. Extrema toxicidade para peces e crustáceos e mediana toxicidade para aves e abellas. É altamente persistente no chan; o 50% desaparece transcorridos entre catro e sete anos |
Heptacloro | Agudos. Xenerais similares aos da exposición aos organoclorados (ver máis arriba). Crónicos. A exposición prolongada pode dar lugar á excitación do sistema nervioso central, anormalidades no encefalograma e convulsións. A IARC clasifícao no Grupo 2B (posible carcinógeno humano). Asociouse coa miña fertilidade e desenvolvemento inadecuado de camadas en animais de experimentación. Produce un incremento no cancro de fígado nas ratas. Disrupción endocrina. | Bioacumulación e bíomagnificación altas. Extrema toxicidade en peixes, moderada en crustáceos e lixeira e aves. Extremada persistencia no chan. É pouco susceptible á biodegradación. A vida media no chan é de 6 meses a 3,5 anos, pero atopáronse trazas de 16 anos despois da aplicación. Nula mobilidade no chan. Menos persistente en auga (sedimento). |
Hexaclorobenceno | Agudos. Xenerais similares aos da exposición aos organoclorados (ver máis arriba). Crónicos. A exposición prolongada pode dar lugar á excitación do sistema nervioso central, anormalidades no encefalograma e convulsións. A IARC clasifícao no Grupo 2B (posible carcinógeno humano). Nenos expostos a pan contaminado mostraron estatura baixa, dedos e mans atrofiadas, osteoporoses e alteracións artríticas. É teratogénico en animais de experimentación. Fixéronse probas con animais que o relacionan con problemas na reprodución dos machos, efectos prexudiciais no feto e na descendencia. Disrupción endocrina. | Toxicidade moderada e alta para peces. Non se considera tóxico para as abellas. É unha substancia fortemente bioacumulativa. É moi persistente. Está fortemente ligado ao chan e aos sedimentos. Estimouse que a súa vida media no chan é de entre 3 e seis anos. Non se lixivia facilmente en auga. |
Mirex | Agudos. Xenerais similares aos da exposición aos organoclorados (ver máis arriba). A IARC clasifícao no Grupo 2B (posible carcinógeno humano). Disrupción endocrina. | |
Toxafeno (campheclor) | Agudos. Xenerais similares aos da exposición aos organoclorados (ver máis arriba). Crónicos. | É un composto sumamente bioacumulable. Altamente tóxico para peces e invertebrados acuáticos, medianamente tóxicos para as aves e de baixa toxicidade para as abellas. Liberado augas superficiais se adsorbe vigorosamente ao sedimento. É sumamente persistente. |
Efectos sobre a nosa saúde
A continuación preséntovos unha táboa con algúns dos efectos sobre a Saúde Humana dos Disruptores Endocrinos (Mayol et ao.2018).
Mulleres | Fillas | Fillos | Homes |
Cáncer de mama | Pubertad precoz | Critorquidia, o non | Cancrode testículo |
| Endometriosis | Cáncer vaxinal | Descenso testicular | Cancro de próstata |
| Morte embrionaria e fetal | Maior incidencia de cancros | Hipospadias Redución do reconto espermático | Redución dol reconto espermático |
| Malformacións na descendencia | Deformaciones en órganos reproductivos. Problemas en el desarrollo del sistema nervioso central. Bajo peso de nacimiento. Hiperactividad. Problemas de aprendizaje. Disminución del coeficiente de inteligencia y de la comprensión lectora. | Redución da calidade do esperma. Diminución do nivel de testosterona. Modificación da concentración de hormonas tiroideas. | |
Bibliografía recomendada
Páxina web de BIODIVERSIDAD. Efecto sobre a saúde : https://www.biodiversidadla.org/Documentos/Efectos_de_los_Agroquimicos_en_la_Salud